Kültürel Travma: Bulgaristan Türklerinin Zorunlu Göçü ve Asimilasyon Politikaları Kapsamında Bir Vaka Analizi
Özet Görüntüleme: 27
/ 
PDF İndirme: 4
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.16413702Özet
Bu çalışma, 1989 yılında Bulgaristan Türklerine yönelik asimilasyon politikalarını ve zorunlu göç sürecini sahadan edinilen bilgiler aracılığıyla kültürel travma teorisi çerçevesinde incelemektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden derinlemesine görüşme kullanılmıştır. Görüşmeler 2019-2024 yılları arasında Bulgaristan’da (Sofya, Filibe ve Kırcaali), Türkiye’de (Sakarya) ve çevrimiçi platformlarda gerçekleştirilmiş, toplam kırk katılımcının anlatıları kaydedilmiş ve deşifre edilmiş, söylem analizi yöntemiyle değerlendirilen görüşmelerden on altısı bu makale kapsamına alınmıştır. Makalede, öncelikle asimilasyon politikalarının tarihsel bağlamına değinilmiş, akabinde kültürel travma teorisinin temel kavramları ile sahadan elde edilen anlatılar bir araya getirilmiştir. Bu bağlamda, asimilasyon politikalarının bireysel kimliklerde yarattığı dönüşümler ve kolektif hafızada bıraktığı izler kültürel travma teorisi kapsamında analiz edilmiştir. Asimilasyon politikalarının ve zorunlu göçün toplumsal hafızadaki işaretleri anlatılar aracılığıyla deşifre edilirken kültürel travmanın nesiller arası aktarımı ve hafıza taşıyıcılarının bu süreçteki rolü değerlendirilmiştir. Hem tek tek bireyleri hem de tüm bir kolektif kimliği etkilemesi açısından geniş bir etki alanına sahip olan sürecin kimliklerde yarattığı değişim Bulgaristan Türklerinin hafızalarını derin bir şekilde işaretlemiştir. Bu anlamda araştırma, kültürel travma teorisi perspektifiyle literatüre özgün bir katkı sunmayı hedeflemektedir.
Anahtar kelimeler: Kültürel travma, kimlik, zorunlu göç, Bulgaristan Türkleri, asimilasyon politikası.
Referanslar
Alexander, J. C. (2004). Toward A Theory Of Cultural Trauma, J. C. Alexander, R. Eyerman, B. Giesen, N. Smelser ve P. Sztompka içinde. Cultural Trauma And Collective Identity içinde (ss. 1-30), Berkeley, Londra: University of California Press.
Büchsenschütz, U. (1997). Minderheitenpolitik in Bulgarien: Die Politik der Bulgarischen Kommunistischen Partei (BKP) Gegenüber den Juden, Roma, Pomaken und Türken 1944-1989. Berlin: Frei Universität Berlin.
Connelly, J. (2020). From Peoples Into Nations: A History Of Eastern Europe. New Jersey: Princeton University Press.
Crampton, R. J. (2007). Bulgaria. Londra: Oxford University Press.
Daskalov, R. (2011). Debating The Past: Modern Bulgarian History; From Stambolov To Zhivkov. Budapeşte, New York: Central European University Press.
Dayıoğlu, A. (2012). 1989-2010 Döneminde Bulgaristanla ve Müslüman-Türk Azınlıkla İlgili Gelişmeler, N. Ersoy-Hacısalihoğlu ve M. Hacısalihoğlu içinde. 89 Göçü: Bulgaristan’da 1984-1989 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç (ss. 283-342). İstanbul: Balkar & Balmed.
Eminov, A. (2000). Turks And Tatars In Bulgaria And The Balkans. Nationalities Papers: The Journal of Nationalism and Ethnicity, 28(1), 129-164. doi: 10.1080/00905990050002489
Ersoy-Hacısalihoğlu, N. (2023). Türklerin Hatıralarında Bulgaristan’da Komünist Rejimin Toprakları Kamulaştırması ve Tarım Kooperatiflerinin (TKZS) Kurulması, N. Ersoy-Hacısalihoğlu ve M. Hacısalihoğlu içinde. Sürgün ve Hafıza (ss. 33-55). Ankara: YTB.
Eyerman, R. (2004). Cultural Trauma: Slavery And The Formation Of African American Identity, J. C. Alexander, R. Eyerman, B. Giesen, N. Smelser ve P. Sztompka içinde. Cultural Trauma and Collective Identity (ss. 60-111). Berkeley, Londra: University of California Press.
Eyerman, R. (2013). Social theory and Trauma. Acta Sociologica, 56(1), 41-53. doi: 10.1177/0001699312461035
Eyerman, R. (2019). Memory, Trauma, and Identity. Palgrave Macmillan
Foucault, M. (1999). Bilginin Arkeolojisi (V. Urhan, Çev.). İstanbul: Birey Yayıncılık.
Giesen, B. (2004). The Trauma Of Perpetrators. J. C. Alexander, R. Eyerman, B. Giesen, N. Smelser ve P. Sztompka, içinde. Cultural Trauma and Collective Identity (ss. 112-154). Berkeley-Londra: University of California Press.
Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. (2021, Şubat 17). Kitlesel Akınlar. https://www.goc.gov.tr/kitlesel-akinlar [Erişim: 17 Şubat 2021]
Hacısalihoğlu, M. (2020). ‘89 Göçü’ Mü, ‘Etnik Temizlik’ Mi? Türk Göç Tarihi Literatüründe Kavram Sorunu. BALKAR Bülten, 4(Güz), 4-13. İstanbul: YTÜ Matbaa.
Hacısalihoğlu, M. (2023). Bulgaristan’da 1984-1989 Zorunlu Asimilasyon ve Etnik Temizlik Mağdurlarının Anma ve Yas Günleri, N. Ersoy-Hacısalihoğlu ve M. Hacısalihoğlu içinde. Sürgün ve Hafıza. (ss. 361-424). Ankara: YTB.
Hamburger, A., Hancheva, C., Özcürümez, S., Scher, C., Stankovic, B., & Tutnjevic, S. (Ed.). (2018). Forced Migration and Social Trauma: Interdisciplinary Perspectives From Psychoanalysis, Psychology, Sociology and Politics. New York: Routledge.
Höpken, W. (2014). Der Exodus: Muslimische Emigration aus Bulgarien im 19. und 20. Jahrhundert, R. Lauer ve H. G. Majer içinde. Osmanen und Islam in Südosteuropa (ss. 303-433). Berlin: Walter de Gruyter.
Kalinova, E. (2014). Remembering The “Revival Process” in Post-1989 Bulgaria, A. Dimou, M. Todorova, ve S. Troebst içinde. Remembering Communism: Private and Public Recollections Of Lived Experiences In Southeast Europe içinde (ss. 567-594). Budapeşte-New York: Central European University Press.
Katılımcı 1. (2019). Erkek 65. Kişisel Mülakat, Sakarya, 30 Ekim.
Katılımcı 2. (2022). Kadın 61. Kişisel Mülakat, Sofya, 11 Ağustos.
Katılımcı 3. (2022). Erkek 86. Kişisel Mülakat, Kırcaali, 16 Ağustos.
Katılımcı 4. (2021). Erkek 66. Kişisel Online Mülakat, Kırcaali, 11 Mayıs.
Katılımcı 5 (2022). Kadın 73. Kişisel Mülakat, Kırcaali, 16 Ağustos.
Katılımcı 6 (2021), Erkek 65. Kişisel Online Mülakat, Dobruca, 4 Mayıs.
Katılımcı 7 (2022), Kadın 51. Kişisel Mülakat, Sofya, 14 Ağustos.
Katılımcı 8 (2019), Erkek 65. Kişisel Mülakat, Sakarya, 6 Kasım.
Katılımcı 9 (2019), Kadın 65. Kişisel Mülakat, Sakarya, 30 Ekim.
Katılımcı 10 (2022), Kadın 75. Kişisel Mülakat, Kırcaali, 18 Ağustos.
Katılımcı 11 (2021), Kadın 52, Kişisel Mülakat, Kırcaali, 17 Ağustos.
Katılımcı 12 (2024), Kadın 62, Kişisel Online Mülakat, İstanbul, 17 Ekim.
Katılımcı 13 (2021), Erkek 63, Kişisel Online Mülakat, Silistre, 22 Mayıs.
Katılımcı 14 (2021), Kadın 61, Kişisel Online Mülakat, Razgrad, 4 Mayıs.
Katılımcı 15 (2019), Erkek 59, Kişisel Mülakat, Sakarya, 23 Ekim.
Katılımcı 16 (2021), Kadın 65, Kişisel Online Mülakat, Dobruca, 4 Mayıs.
Kayapınar, L. (2012). Atatürk, Menderes ve Özal Dönemi Bulgaristan’dan Gelen Göçmenler Üzerine Gözlemler, N. Ersoy-Hacısalihoğlu & M. Hacısalihoğlu içinde. 89 Göçü: Bulgaristan’da 1984-1989 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç (ss. 373-395). İstanbul: Balkar & Balmed.
Konukman, E. (1990). Tarihi Belgeler Işığında Büyük Göç ve Anavatan. Ankara: Türk Basın Birliği.
Kutlay, M. (2017). The Turks of Bulgaria: An Outlier Case of Forced Migration and Voluntary Return. International Migration, 55(5), 162-179. doi: 10.1111/imig.12381
LaCapra, D. (2014). Writing History, Writing Trauma. Baltimore, Maryland: JHU Press.
Lareau, A. (2021). Listening To People: A Practical Guide To Interviewing, Participant Observation, Data Analysis, and Writing It All Up. Chicago: University of Chicago Press.
Lütem, Ö. E. (2012). 1984-1989 Dönemi Türkiye'nin Bulgaristan Politikası ve 89 Göçü, N. Ersoy-Hacısalihoğlu ve M. Hacısalihoğlu içinde. 89 Göçü: Bulgaristan’da 1984-1989 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç (ss. 137-169). İstanbul: Balkar & Balmed.
Mahon, M. (1999). The Turkish Minority Under Communist Bulgaria-Politics Of Ethnicity and Power. Journal Of Southern Europe and The Balkans Online, 1(2), 149-162. doi: 10.1080/14613199908413996
Mancheva, M. (2001). Image and Policy: The Case Of Turks and Pomaks In Inter-War Bulgaria, 1918-44. Islam and Christian–Muslim Relations, 12(3), 355-374. doi: 10.1080/713670353
McCarthy, J. (2014). Ölüm ve Sürgün (F. Sarıkaya, Çev.). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
Miles, M. B., Huberman, A. M., ve Saldana, J. (2014). Qualitative Data Analysis (3. bs.). California: Sage.
Odak Grup Görüşmesi (2022), Kişisel Mülakat, Kırcaali, 17 Ağustos.
Otfinoski, S. (2004). Nations in Transition: Bulgaria (2. bs.). New York: Facts on File.
Peeva, A. (Yönetmen). (1990). Vazmozhni Razstoyaniya [Film].
Petkova, R. (Yönetmen). (1994). Gori, gori ogînche [Film].
Pozharliev, L. (2023). The road to socialism: Transport Infrastructure in Socialist Bulgaria and Yugoslavia (1945–1989). Göttingen: V&R Unipress
Rousso, H. (1991). The Vichy Syndrome: History And Memory in France Since 1944. (A. Goldhammer, Çev.). Cambridge: Harvard University Press.
Schmidt, V. A. (2008). Discursive Institutionalism: The Explanatory Power of Ideas and Discourse. Annual Review of Political Science, 11(1), 303–326. doi: 10.1146/annurev.polisci.11.060606.135342
Sigona, N. (2014). The Politics of Refugee Voices: Representations, E. Fiddian-Qasmiyeh, G. Loescher, K. Long ve N. Sigona içinde. The Oxford Handbook of Refugee and Forced Migration Studies içinde (ss. 369-382). Oxford: Oxford University Press.
Smelser, N. J. (2004). Psychological Trauma And Cultural Trauma. J. C. Alexander, R. Eyerman, B. Giesen, N. Smelser & P. Sztompka içinde. Cultural Trauma And Collective Identity içinde (ss. 31-59). Berkeley, Londra: University of California Press.
Sztompka, P. (2004). The Trauma of Social Change. J. C. Alexander, R. Eyerman, B. Giesen, N. Smelser ve P. Sztompka içinde. Cultural Trauma and Collective Identity içinde (ss. 155-197). Berkeley, Londra: University of California Press.
Şimşir, B. N. (2012). Bulgaristan Türkleri: 1878-1985 (3. bs.). Ankara: Bilgi Yayınevi.
Tekin, F. (2015). Kültürel Travma Olarak Zorunlu Göç. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi (25), 91-100.
Traianova, M. (Yönetmen). (1990). Zaradi ednoto ime [Film].
Trifonova, I. (Yönetmen). (1992). Vîzmozhni razstoianiia [Film].
Troebst, S. (1987). Zum Verhältnis von Partei, Staat und Türkische Minderheit in Bulgarien 1956–1986, R. Schönfeld içinde. Nationalitätenprobleme in Südosteuropa (ss. 231-253). Berlin: R. Oldenbourg Verlag.
Türkeş, M. (2012). 1989 Göçü Nasıl Konumlandırılabilir ve Sistematik Midir? N. Ersoy-Hacısalihoğlu ve M. Hacısalihoğlu içinde. 89 Göçü: Bulgaristan’da 1984-1989 Azınlık Politikaları ve Türkiye’ye Zorunlu Göç içinde (ss. 591-602). İstanbul: Balkar & Balmed.
Tzvetkova, G. (2012). Memory Revived: Ways of Remembering the “Revival Process” in Bulgaria in Terms Of Justice [Konferans Metni]. Conference: Redefining The Nation Ethnicity and Nationhood In Communist and Post-Communist Societies, Department of Political Science, University of Bucharest.
Ulutürk, R. (2017). Türk Dünyasında Bir Bulgaristan Türkü. İstanbul: Akademi Basım-Yayın.
Vaksberg, T. (Yönetmen). (2001). Tekhnologiia na zloto [Film].
Valiavicharska, Z. (2021). Restless History: Political Imaginaries and Their Discontents In Post-Stalinist Bulgaria. Montreal: McGill-Queen's Press-MQUP.
Volkan, V. (2018). From Earthquakes To Ethnic Cleansing: Massive Trauma and its Individualised and Societal Consequences. A. Hamburger içinde. Trauma, Trust, and Memory içinde (ss. 5-12). Oxford: Routledge.
Weinstein, T. I. (2024). Discourse Analysis. J. Cyr & S. W. Goodman içinde. Doing Good Qualitative Research (ss. 410–421). Londra: Oxford University Press.
Zafer, Z. (2020). Türkiye-Bulgaristan ilişkileri bağlamında 1989 öncesi Pomak göçleri. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 4(2), 13-37.
Zafer, Z. (2023). Türkiye-Bulgaristan İlişkileri Bağlamında 89 Zorunlu Göçü ve Pomaklar. N. Ersoy-Hacısalihoğlu & M. Hacısalihoğlu içinde. Sürgün ve Hafıza (ss. 33-55). Ankara: YTB.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Begüm Hergüvenç, Cengiz Çağla
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
