Jale Parla’nın “Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik” Kitabına Eleştirel Bir Bakış

Özet

Bu çalışmada Jale Parla’nın doktora tezinin kitaplaştırılmış hali olan Efendilik, Şarkiyatçılık, Kölelik eserinin değerlendirmesi yapılmaktadır. Edward Said’in tüm dünyada çok ses getiren eseri Oryantalizm, kolonyalizmin söylemsel olarak ne şekilde zuhur ettiğini aşikâr etmesi açısından oldukça devrimsel bir farkındalığın yolunu açmıştır. Jale Parla’nın, Said’in Oryantalizm’i ile hemen hemen aynı dönemde yazdığı bu kitap da oryantalizmin Türklük üzerine ne çeşit bir söylem ürettiğini ve bu söylemin Osmanlı’nın yaşadığı politik kırılmalarla beraber ne şekilde dönüştüğünü ortaya koymaktadır; dolayısıyla Said’in açtığı yolda erken dönemde oryantalizm çalışmaları literatürüne katkıda bulunmuş bir çalışmadır. Farklı dönemlerde üretilmiş edebi eserlerdeki Türk ve Türklük kavramlarını oryantalist söylem bağlamında ele alması itibariyle benzer çalışmalardan ayrılmaktadır. Yazarın çalışmasında oryantalist söylem bağlamında analiz ettiği eserlerin farklı dönemlerde verilmiş olması, Osmanlı’nın politik konumunun değişmesi ile beraber Avrupa nezdindeki Türk mitinin, Türk ve Türklük algısının da ne şekilde dönüştüğünü ortaya koymaktadır. Bu da kitabı oryantalizm üzerine yapılmış olan diğer çalışmalardan farklı bir yere koyar. Kitap Türk ve Türklük üzerine üretilen söylemin değişimini gözler önüne sererken, güç ve söylem arasındaki ilişkiye vurgu yapmayı amaçlar.

Anahtar Kelimeler: Oryantalizm, Türk, Türklük, söylem, güç.